Münasebet-i Hikayet

Münâsebet-i Hikâyet

Bir eşek var idi zaif u nizâr
Yük elinden katî şikeste vü zâr

Gâh odunda vü gâh suda idi
Dün ü gûn kahr ile kusûda idi

Tudağı sarkmış u düşmüş enek
Yorulur arkasına konsa sinek

Arkasından alınsa palanı
Sanki it artuğıydı kalanı

Bir gün ıssı ider himâyet ana
Yâni kim gösterir inâyet ana

Aldı pâlânını vü saldı ota
Otlayurak biraz yürüdü öte

Gördü otlakta yürür öküzler
Odlu gözleri gerilü göğüsler

Har-ı meskin ider iken seyrân
Kaldı görüp sığırları hayrân

Ne yular derdi, ne gâm-ı palân
Ne yük altında hasta vü nâlân

Acebe kalur ü tekeffür eder
Kendü ahvâlini tasavvur eder

Ki birüz bunlarunla hilkâtte
Elde ayakda şekl ü suretde

Bunların başlarına taç neden
Bizde bu fakr ü ihtiyaç neden

Ol ulu katına bu miskin har
Vardı yüz sürdü dedi ey server

Bu gün otlakda gördüm öküzler
Gerüben yürür idi göğüsler

Her birisi semiz ü kuvvetlü
İçi vü taşı yağlu ve etlu

Yok mudur gökte bizüm ılduzumuz
K’olmadı yer yüzünde boynuzumuz

Böyle verdi cevabı pir eşşek
Key belâ bendine esir eşşek

Dün ü gûn arpa buğday işlerler
Anı otlayup anı dişlerler

Bizüm ulu işümüz odundur
Od uran içümüze o dundur

Döndü yüz derd ile zaif eşek
Zâr ü dilhaste vü nahif eşek

Varayın ben de buğday işleyeyin
Anda yaylayup anda kışlayayın

Gezerek gördü bir göğermiş ekin
Sanki dutardı ol ekin ile kin

Işk ile değdi girdi işlemeğe
Gâh ayaklayu gâh dilemeğe

Arpa gördü göğermiş aç eşek
Buldı can derdine ilâç eşek

Eyle yeydi gök ekini terle
Ki gören der zehi kara tarla

Başladı ırlayub çağırmağa
Anup ağır yükin ağırmağa

Çıkarur har çün enker-ül-esvât
Ekin ıssına arz olur arasât

Ağaç elinde azm-i râh etti
Tarlasını göricek bir âh etti

Daneden gördü yiri pâk olmuş
Gök ekinliği kara hâk olmuş

Yüreği sovumadı söğmeğ ile
Olımadı eşeği döğmeğ ile

Bıçağın çekdi kodu ayruğını
Kesdi kulağını vü kuyruğını

Kaçar eşşek acıyarak cânı
Dökülüp yâşı yirine kânı

Uğrayu geldi pîr eşek nâgâh
Sordu hâlini kıldı derd ile âh

Bâtıl isteyu hakdan ayrıldım
Boynuz umdum kulaktan ayrıldım

- – -
100 Ünlü Türk Eseri, Cilt I, s.123-127, Hazırlayan: Tahir Alangu, Milliyet Yayınları, Birinci Baskı, Ocak 1974, İstanbul